Türkçe

Endometriozisin en sık görüldüğü yer yumurtalıklardır.

Yumurtalıklar endometriozisin en sık görüldüğü yer olmakla birlikte sol taraf, overyan (yüzeyel implantlar) ve fallop tüpü dışında daha baskındır.

Amaç:

Overyan ve derin infiltratif endometriozis vakalarında endometriozis lezyonlarının anatomik dağılımını yeniden değerlendirmektir.

Ne yapıldı?

Bu prospektif gözlemsel çalışmada, laparoskopik (kapalı operasyon) olarak endometriozis tanısı alan 1101 kadın incelenmiştir. Tüm olgularda üstü kapalı endometriozis lezyonları araştırıldı ve biopsi yapıldı.

Endometriozis lezyonlarının anatomik pozisyonunun yanı sıra çeşitli çalışma periodları süresince derin infiltratif endometriozis oranı, endometriozisin lateralitesi, pelvik adezyonların (yapışıklıkların) anatomik dağılımı ve geçmişe göre prevalansı incelenmiştir.

Sonuçlar:

Overler endometriozisin en sık yerleştiği alandı (737 hastada %66.94). 485’inde hem overyan endometrioma hem de yüzeyel implantlar gözlenmiştir, 227’si sadece overyan endometriozis ile prezente olurken, yüzeyel  implantlar sadece 25 hastada gözlemlenmiştir. Diğer sık görülen yerler uterosakral ligamentler, overyan fossa, Douglas çıkmazı ve mesaneyken (idrar kesesi) en nadir görüldüğü yer de submezokolik kompartmandı (14 hasta).

Derin infiltratif endometriozis (üreterin dahil olduğu durumlar hariç uterosakral lezyonları çıkardığımızda ) hastaların %14.4’ünde (n=159) saptandı; bunların % %93.1’inde ilişkili ağrı varken, %89.7’sinde kısırlık mevcuttu, %77.4’ünde ilişkili adezyonlar (n=123), %69.9’unda ilişikili overyan endometrioma (n=86) saptandı.

Laparoskopik tanı ve histopatolojik doğrulamaya dayalı DIE oranı, 1995 ve 2001 yıllarında belirgin bir değişim ile artmıştır.

Derin infiltratif endometriozis ile ilişkili yerler rektovajinal septum (n = 143), sigmoid (n = 11), mesane (n = 9) ve üreter (n = 6) idi.

Sol taraf, yüzeyel implantlar ve fallop tüpü dışındaki tüm yerler için baskındı. Sol baskınlık, sigmoid kolondan, menstruel akıntının sol fallop tüpünden difüzyonu için bir engel olarak görev yapması ve dolayısıyla bir implantasyonu teşvik etmesinden kaynaklanabilir. Bununla birlikte, derin infiltratif lezyonların dağılımı muhtemelen kolonun veya müllerian kanal artıklarının metaplazisinden kaynaklanmaktadır. Pelvik adezyonlu 600 hastada endometriozis hastalığı öyküsü, geçirilmiş enfeksiyon ve geçirilmiş pelvik cerrahi öyküsünden veya geçmiş öyküsü olmayanlarda çok daha sıktı. Adezyonların en sık anatomik lokalizasyonu adnekslerdi (%47.4),bunu sigmoid, Douglas çıkmazı ve uterus takip etti.

Sınırlamalar:

Bu çalışma, çalışmaya dahil edilme faktörleriyle ilişkili olarak ve lezyon bölge kodlamaları için seçilen bazı keyfi kriterler sebebiyle taraflıdır.

ÖZET

Audebert ve arkadaşlarının “European Journal of Obstetrics ve Gynecology” isimli dergide yayınlanmış olan çalışmasında endometriozis anatomik dağılımı, çeşitli çalışma dönemlerinde derin infiltratif endometriozis oranı, endometriozisin lateralitesi, pelvik yapışıklıkların anatomik dağılımı ve geçmişe göre prevalansı incelenmiştir.

Laparoskopi prosedürü ile endometriozis tanısı alan 1101 hasta çalışmaya alındı. 1101 hastanın yaş ortalaması 33.06 idi (15-63 yıl). Ağrı, infertilite veya her ikisi de laparoskopi yapılmasına yol açan en sık şikayetlerdi. 1101 hasta için toplam 3416 bölgeye özgü lezyon (adezyonlar hariç) kaydedildi (hasta başına ortalama lezyon sayısı 3-10).

Endometriozisin en sık bulunduğu yer overdi, bunu uterosakral ligament, fossa ovarica, Douglas çıkmazı, mesane takip etti. Derin infiltratif endometriozis (tüm bölgelerde) sırasıyla; uterus, sigmoid, fallop tüpleri ve round ligament idi. Endometriozisin en sık bulunduğu bölge literatürle örtüşürken ikinci en sık bölge örtüşmemekteydi (literatürde posterior broad ligament belirtilmiştir).

1995 ve 2001 yıllarında oranları progresif olarak belirgin bir artış gösteren derin infiltratif endometriozis, hastaların %14.4 ünde tespit edilmiştir. Derin infiltratif endometriozis insidansının yıllar içinde giderek artmakta mı olduğu ya da bu artışının üreme uzmanlarının geçmiş yıllara bakarak daha iyi eğitilmesi ve teknolojideki gelişmeler sayesinde tanı almasının daha kolay olmasından mı kaynaklandığı kesin değildir.

Lateralite değerlendirilmesinde alanların çoğu için sol taraf baskınlık gösterdi: Overyan endometrioma (%56.3), fossa ovarica (%67.5), uterosakral ligament (%60.7) ve mesane (%57.8). Bununla birlikte difragmatik endometriozis istisnai olup Vercelli ve arkadaşlarının çalışmasında sağ tarafın baskınlık gösterdiği belirtilmiştir.

Derin infiltratif endometriozisteki artışın doğru olup olmadığının ve laparoskopik cerrahi sonrası fertilite durumuna ilişkin son neticenin incelenmesi için daha ileri prospektif gözlem çalışmalarına ihtiyaç vardır.

Önemi

-Peritoneal endometriotik implantları tanımlamak için Amerikan Üreme Tıbbı Derneği (ASRM), 1998’de hafif ve şiddetli olmak üzere, hastalığın şiddetini sayısal olarak hesapladı.

-Endometriotik lezyonların hepsi aynı özelliklere sahip değildir ve bazen lezyon küçük olsa bile, daha ilerleyici ve kötü olabilir, böylece bu sınıflandırmayı bozabilir, sonuçlar yaratabilir.

-Her endometriozis hastalığının tipi, tıpkı kanserlerde yapıldığı gibi tedaviye başlamadan önce değerlendirilmelidir.

-Kişiselleştirilmiş muayene, damarlanma, enflamasyon, bağışıklık özellikleri, hormon reseptörleri, çoğalma özelliklerini içermelidir.

Ne yapıldı

-Yazarlar, Amerikan Üreme Tıbbı Derneği tarafından bulunan endometriozis evreleme sistemini geliştirmek için “EndoGram” adlı bir test öne sürdüler.

-Kişiselleştirilmiş bir tedavi için, her hastada hastalığın tipiyle birlikte yeni bir tedavi stratejisi oluşturmayı önerdiler.

-Endometriozisi değerlendirmek için uygun bir sınıflandırma ihtiyacı nedeniyle, ilk girişim 1973 yılında yapılmıştır. 1979’da American Fertility Society (AFS) endometriozis için yeni bir sınıflandırma oluşturdu ve 1985’te revize etti. ASRM hastalığı, her biri için puanlar verilen hafif, orta ve şiddetli gibi farklı aşamalarda tanımladı. Bu sınıflama da 1997 yılında revize edildi ve peritoneal implantların tanımı (beyaz, kırmızı ve siyah) eklendi.

-Tüm bu sınıflandırmalar, enflamatuar (iltihabi) olayları hesaba katmaz, sadece lezyonların büyüklüğü ve şekli ile sınırlıdır.

Özet

Endometriozis, üreme dönemindeki kadınların %10’unu etkiler ve hastalığı olan kadınların yaklaşık %40’ında kısırlığa neden olur. Periton sıvısı, endometriozisin yumurtalıklara, peritona(karın zarı) ve diğer derin dokulara yayılmasını kolaylaştıran faktörlerden biri olabilir. Küçük fakat ilerleyici lezyonlar karın boşluğu içinde daha agresif şekilde ilerleyebilir.

İsviçre, Fribourg Kanton Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Dr.Joliniere ve arkadaşları, endometriozis için AFS ve ASRM sınıflandırmalarından daha işlevsel bir sınıflandırma yaratma konusundaki düşüncelerini yayınladılar.

1995 yılında oluşturulan EndoGram, hastalığın bir çeşit kimlik kartını tanımlamaya hizmet ediyor. İlk tanısal laparoskopi (kapalı ameliyat) sırasında, cerrah spesifik heterojenite belirteçlerini tanımlamak için periton sıvısından ve lezyonlardan örnekler alır. Her bireydeki endometriozisin agresifliğini ve ilerlemesini anlamak için, hücre çoğalma testi, immünokimya kullanılarak fenotip analizi, tedavi programına karar vermeden önce yapılmalıdır.

Bu yaklaşım nüks riskini ve hastaların takip yöntemine karar vermeye yardımcı olur, ayrıca hormon reseptörü analizine bağlı olarak en iyi hormonal tedaviyi belirlemeye izin verir. Her hasta için biyolojik bir profil ve hastalığının gerçek bir haritası oluşturulabildiği ve kişiselleştirilmiş bir tüp bebek programı uygulanacağından, hastanın kısırlığını tedavi etmek için en iyi stratejiyi aramaya izin verecektir.

Kuşkusuz ağrı ve kısırlık, endometriozisi olan hastalar için klinisyenlerin en önemli endişeleridir. Bununla birlikte, hastaları tedavi etmeye başlamadan önce klinisyen, lezyonların doğasını ve hastalığın evrelemesini anlamalıdır. Lezyon profilimiz elimizde olduğunda uygun tedaviyi planlayabilir ve aşırı hormon kullanımından kaçınabiliriz. Ayrıca, bu yaklaşım kanser riskini de değerlendirmede yardımcı olabilir.

Özet

Endometriozis sık görülen jinekolojik bir hastalıktır ve hastaların günlük hayatları anlamlı bir şekilde olumsuz olarak etkilenmektedir. Özellikle henüz gebe kalmamış genç hastalarda hastalığın yönetimi sırasında hastalığın ilerleyebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Hala tartışmalı bir konu olmasına rağmen bazı uzmanlara göre lezyonların ciddiyeti hasta yaşı ilerledikçe artmaktadır. Bu da lezyonların zaman içerisinde büyüdüğüne işaret etmektedir. Hasta yaşı ile lezyonların şekli, evresi ve de lokasyonu arasındaki ilişkili belirlemek için Fransa’da Dr. Roman ve grubu retrospektif bir çalışma gerçekleştirdiler. Bu çalışma yakın zamanda ‘The Journal of Minimally Invasive Gynecology’ adlı dergide yayınlandı.

Nisan 2009 ile Nisan 2014 tarihleri arasında CIRENDO veri tabanına kaydedilmiş totalde 1560 cerrahi müdahale bu kesitsel kohort nitelikteki çalışmaya dahil edildi. Yaşa göre hastalar 6 kategoride incelendi; A (20 yaşından küçük), B (21-25), C (26-30), D (31-35), E (36-40), F (40 yaşından büyük).  Analizde hasta özellikleri, semptomlar (belirtiler), endometriozis lokasyonu ve hangi cerrahi müdahalelerin uygulandığı değerlendirildi.

Endometriozis evresinin grup A’dan grup C’ye gidildikçe ilerlediği izlenmiş. Ayrıca derin infiltratif endometriozis lezyonlarının izlenme oranı en genç grupta (grup A, 20’den küçük) düşük olarak belirtilmiş. Yaş ilerledikçe bu oranda artış izlenmiş.

Bu sonuçlar endometriozisin üreme çağındaki kadınlarda 40’lı yaşlara kadar ilerlediğini göstermektedir.

Genel olarak Dr. Roman’ın grubu adölesan (ergenlik) çağdan üreme çağının belli bir dönemine kadar cerrahi gerektiren olgularda endometriozisin ilerlediği sonucuna varmışlardır. Bu sebeple 25 yaş altı kadınlarda hastalığın ilerlemesini engellemek için endometriozisin erken tanısı için aktif olarak çalışılmalıdır.

Bu çalışmaya geniş bir hasta kitlesi dahil edilmiştir ve de dikkatli prospektif (ileriye dönük) data kullanılmıştır. Fakat gruplar arası hasta sayısındaki farklılık ve de derin infiltratif endometriozis olgularındaki prevalans (sıklık) fazlalığı çalışma sonuçlarını etkilemiş olabilir.