Son bir kaç yılda, endometriozisi olan kadınlarda kanser gelişme riskinin arttığına dair endişeler var – yumurtalık kanseri başta olmak üzere- ve ne yazık ki, bu endişeler bu yazıda anlatılan verilerle de desteklendiği üzere kafa karıştırıyor.
Endometriozis ve sonrasında kanser gelişme riski arasındaki bağlantıyı araştırmak için çok sayıda çalışma yapılmıştır, fakat bu çalışmaların bir çoğu:
- Gücü düşük ( yeterli kadın çalışmaya katılmamış)
- Seçimleri bias’lı ( bazı demografik grupları hedeflerken, bazılarını dahil etmeyen)
- Geri bildirim bias’ı (kanser olan kadınlar geçmişlerini raporlarken sağlıklı kadınlardan farklı bildirimde bulunabilir)
- Kadınların kanserlerinin alt tipleri için yeteri kadar özelleşmemiş
- Endometriozisin karateristikleri ve semptomları, endometriozisin detayları, konusunda yeterli ayrıntılamadan yoksun
- Kadınların, demografik, çevresel, yaşamsal, özgeçmiş ve tıbbi tedavi geçmişleriyle ilgili ayrıntılı veriden yoksun, ki bu faktörler hem endometriozis hem kanserle ilişkili olabilmekte (1,2).
Başka bir deyişle endometriozis ile kanser arasındaki ilişki karmaşıktır ve bu konuda bilgilerimiz artmakta, anlayışımız gelişmektedir.
Bu, gelecek araştırmaların odak noktası olmalıdır. Bunu başarmak için sağlam bulgular üretebilecek titizlikle tasarlanmış çalışmalar için kaynak talep etmeliyiz ve endometriozisi olan kadınları ve onlarla ilgilenenleri bu keşifte yer almasını beklemeliyiz.
Öncelikle, sağlık ve risk bilgilerinin aktarılmasında daha iyi bir iş yapmak zorundayız. Tüm kadınlar kanser geliştirme riski altındadır. On kadından birinde endometriozis bulunmaktadır.
Kritik sorular şunlardır: endometriozisi olmayan kadınlara kıyasla endometriozis gelişen kadınlarda kanser riski daha mı yüksek? Öyleyse, hangi endometriozisli kadınların riski daha yüksektir ve endometriozis riski arttıkça ne olur?
Bir sonraki adım, bu bilgiyi erken tespit, kişiselleştirilmiş tedavi ve hatta önleme potansiyeli için araçlar geliştirmek için kullanmaktır.
Bu arada bugün bildiklerimizi inceleyelim:
Endometriozis ve kanser
Endometriozisin benign bir yapısı vardır ancak malign tümörler ile yerel ve uzak organların işgali, anormal doku büyümesi, hedef organların etkilenme fonksiyonu ve genetik hasar gibi bazı özellikleri paylaşmaktadır [3].
Endometriotik implantların kansere dönüştüğüne dair doğrudan bir kanıt bulunmamaktadır. Kanser riski ile ilgili genetik değişiklikler, aynı over üzerinde kanser bulunan kadınlardan bazı endometriomalarında (~% 20) bulunmuştur [4].
Bununla birlikte, bu “kansere yol açan mutasyonlar” başlangıçtaki kanserin bildirilmediği derin endometriozis lezyonlarının yaklaşık % 20’sinde bulunmuştur [5].
Endometriomalı kadınlarda malign dokuya dönüşümle yumurtalık kanseri gelişirse, endometriomalı kadınlar (ve muhtemelen belirli bir genetik imza ile endometriomalar) endometriozise bağlı yumurtalık kanseri riski altındadır.
Bununla birlikte, bu, endometriyozisli kadınlar arasındaki diğer kanser riskini açıklamamaktadır. Bu nedenle, endometriozisin ve kanserin “co-morbid” hastalıklar olduğunu gözönünde bulundurmalıyız; bu şu anlama geliyor, belirli bir biyoloji veya özelliklere veya yaşam tarzına veya çevreye sahip kadınların endometriozis geliştirme olasılıklarının daha yüksek ve aynı zamanda kanser geliştirme olasılığının da daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Kavramsal olarak bu, endometriozisin, bu belirteçe sahip olmayan kadınlara kıyasla kanser geliştirme şansı yüksek olan bir grup kadın için bir belirteç olduğu anlamına gelir.
Endometriozis ile bağlantılı olarak araştırılan kanserler şunları içerir:
Overyan (yumurtalık) kanser ve endometriozis
Yumurtalık kanseri, endometriozis ile en ilişkili olan kanserdir. Bununla birlikte, endometriozis (endometrioid ve şeffaf hücre) ile ilişkili yumurtalık kanseri alt tiplerinin, daha erken evrede en sık tespit edilen ve diğer yumurtalık kanseri tiplerine göre daha iyi bir prognoza sahip oldukları belirtilmelidir.
Genel kadın nüfusunda overyan kanser oranı % 1.3’tür – bu 100 kadından 1’in biraz üstünde bir oranda yaşam boyu yumurtalık kanseri gelişebileceği anlamına gelir.
Endometriozisli kadınlar için bu oran % 1.8’dir [6] – bu endometriozisli 100 kadından 2’sinden azının yaşamları boyunca yumurtalık kanseri geliştireceği anlamına gelmektedir.
Açık belirtelim: Endometriozisli kadınların çoğunda (100’den biraz az 98) yumurtalık kanseri gelişmeyecektir. Risk şu an rutin taramayı önermeyecek kadar düşüktür [7,8].
Lancet son zamanlarda endometriozis ve yumurtalık kanseri ile ilgili gerçekleri yayınladı ve riski bir perspektife koydu[6]:
Son tahminlere göre, zararlı BRCA1 mutasyonunu olan kadınların % 39’u ve zararlı BRCA2 mutasyonunu (meme kanserine yatkınlık getiren seyrek genler) olan kadınların % 11-17’si, 70 yaşına kadar yumurtalık kanseri geliştirecektir.
Ayrıca, genel popülasyondaki bir kadın olarak göğüs (% 12), akciğer (% 6) ve barsak (% 4) kanseri riskiniz hala over kanseri riskinizden daha yüksektir.
Meme Kanseri ve Endometriozis
Endometriozis ve meme kanserinin her ikisi de yaygın olduğundan, aralarındaki ilişki yanlış görünebilir. Bununla birlikte, önemli bir patojenik temel paylaşıyorlar: her ikisi de östrojen hormonuna bağımlı, bu da vücuttaki bu hormonun daha yüksek seviyelerinin varlığında bu kanserlerin çoğalmalarına işaret etmektedir.
Endometriozis ve meme kanseri hakkında on dört çalışma rapor edilmiştir. Altı tane endometriozisli kadında meme kanseri riski artmış gözlenirken, diğer dördünde meme kanseri riski daha düşük ve diğer dördünde risk açısından anlamlı fark görülmemiştir [3].
Yakın tarihli bir araştırma, endometriozis ile meme kanseri arasında genel bir ilişki bulunmamasına karşın, meme kanserinin spesifik hormon reseptörüne özgü alt tipleri için daha büyük bir risk olabileceğini önermektedir [9].
Mevcut kanıtlara dayanarak, bu kesin değildir. Hormonal tedavilerin endometriozisten ziyade meme kanseri geliştirme riski üzerindeki etkisinin göz önüne alınması da dahil olmak üzere, ileri çalışmalar gerekmektedir.
Endometriozisiniz olsun veya olmasın: Memelerinizi düzenli olarak kontrol edin ve düzensizlik saptarsanız tıbbi yardım isteyin. Kimse sizin kadar iyi şekilde vücudunuzdaki değişiklikleri algılayamaz.
Endometrial (Rahim) ve Servikal (Rahim ağzı) Kanser ve Endometriozis
Endometriyal ve servikal kanserlere yönelik çalışmalar çok düşük sayıdaki kadını içeriyor. Bununla birlikte, hepsi ya ilişki olmadığını ya da serviks kanseri için endometriozisli kadınlarda daha düşük bir risk olduğunu bildirmektedir (3).
Bunun nedeni, endometriozisi olan kadınların bir tanı almış olması ve düzenli smear ve muayenelere gitmelerinden kaynaklanıyor olabilir. Serviks kanseri, servikste erken dönemde yakalanırsa ve kanser olmadan önce tedavi edilirse önlenebilir.
Smearlarınızı Kaldırın Havaya!
Melanom (Cilt) kanseri ve Endometriozis
Jinekolojik olmayan kanserler arasında, melanom cilt kanseri, endometriozis öyküsü ile ilişkili olarak en fazla çalışılandır.
Bu potansiyel bağlantıyı araştıran 12 çalışmanın 7’si pozitif bir ilişki sonucuna ulaşırken, 5 araştırma endometriozis ve melanom riski arasında net bir ilişki olmadığını bildirmiştir [3].
Dolayısıyla, kanıt henüz kesin değildir – ancak yıllık muayenelerinizde cildinize rutin kontrolleri yaptırmayı unutmayın!
Non-Hodgkins lenfoma (Lenf kanseri) ve Endometriozis
Humoral bağışıklık anormallikleri endometriozisli kadınlarda belgelenmiştir ve endometrioziste B hücresi aktivasyonu ve B hücreli lenfoma gelişimi arasında bir bağlantı olabilir [10].
Çok geniş popülasyon içeren çalışmalar, Hodgkin dışı lenfoma ve endometriozis ile bir ilişki olduğunu belgelemektedir – ancak bu çalışmalar şu ana kadar çok küçük sayılara dayanmaktadır [10].
Diğer kanserler ve Endometriozis
Diğer kanserlerle olan araştırmalar seyrektir. Sonuç olarak, endometriozisli kadınlarda diğer maligniteleri geliştirme riski açısından hiçbir kesin sonuç bulunmamaktadır[3].
Endometriozis ve kanser ile ilgili sonuçlar
Endometriozisin, herhangi bir kanser türüyle bağlantısı kurulmadan önce, metodolojik olarak sağlam temellere dayanan daha çok araştırmaya ihtiyaç vardır. Bu araştırma, tüm bu detaylı veriler arasındaki ilişkileri göz önüne alarak, kanserlerle bir ilişki olup olmadığını değerlendirmek için ileri yöntemler kullanarak yeterince büyük ve yeterince ayrıntılı olmalıdır:
1. Endometriozisin (kronik ağrı, infertilite (kısırlık), kronik inflamasyon, anormal hormonal ve immünolojik yanıtlar) sebep olduğu fizyolojik değişiklikler;
2. Endometriozis ilişkili semptomların, yaşam tarzı değişimi dahil, tedavisi; kronik pelvik ağrı veya ağrılı ilişkiyi veya irritabl barsak sendromu tedavisinde kullanılan ilaçlar; ayrıca infertilite yaşayanlarda gebelik oluşması için verilen ilaçlar;
3. Genler, metilasyon kalıpları, protein ifadesi ve mikro-RNA’lar gibi, henüz keşfedilmemiş etyolojik etkenler (hastalıktan kaynaklanan bulgular için yeni ortaya çıkan alanların sadece birkaçını belirtmek için) [10].
Burada da belirtmek gerekir ki, tüm kanserler için belirlenen önemli alt tipler olduğudur (örneğin yumurtalık kanseri [1] ve meme kanseri tipleri yukarıda belirtilmiştir),
Farklı endometriozis tiplerini ve bunları tanımlamalarını keşfetmeliyiz. Bu endometriozis ile ilişkili olduğu tespit edilen kanserleri belirlemede kritik önem taşır;
Bunun bilinmesi, bir kadının riskini daha doğru belirlememize, tarama ve müdahale stratejisi geliştirmemize yardımcı olacaktır. Bu da önleme yollarını keşfetmek için hayati önem taşıyan, kanserle olan bu ilişkinin altında yatan fizyolojiyi daha iyi anlamamızı sağlayacaktır.
Bununla birlikte, bu durum finansal yatırım ve araştırmalara katılım sözü gerektirmektedir!
Tutarlı, ileriye dönük, veri toplama WERF EPHect’in tümüdür.
Kadınlar, klinisyenler ve bilim insanlarının katılımı ve bu katılımcıların geniş ve kıyaslanabilir data arşivi ile endometriozis ve kanser riski hakkındaki ilişkide dahil olmak üzere önümüzdeki birkaç yıl içinde endometriozis hakkında çok daha fazla şey bildirebiliriz .
Kanser riskini azaltmak için ne yapabilirim?
Kanserlerin yarısı, riski azaltmak için yapabilceğiniz birkaç anahtar eylem ile önlenebilir.
Genel olarak, sağlığı iyileştirmek ve herhangi bir kanser riskini azaltmak için düşük alkol alımı, düzenli egzersiz yapma, sağlıklı kilo verme ve sigara içmeme gibi dengeli bir diyet deneyin [6].
Kanser riski ve önlemeyle ilgili daha ayrıntılı bilgi, sizin için tek tek hesaplanabilir.
Her zaman: Vücudunuzdaki değişiklikler veya sizi endişelendiren belirtiler tespit ediyorsanız, tıbbi yardım isteyin.
References
1 Thomsen LH, et al. Risk factors of epithelial ovarian carcinomas among women with endometriosis: a systematic review. Acta Obstet Gynecol Scand 2017;96(6):761-778.
2 Guo S-W, et al. Endometriosis and ovarian cancer. Lancet Oncol 2012;13(5):e189-90.
3 Kvaskoff M, et al. Endometriosis: a high-risk population for major chronic diseases? Hum Reprod Update 2015;21(4):500-516.
4 Anglesio MS, et al. Multifocal endometriotic lesions associated with cancer are clonal and carry a high mutation burden. J Pathol 2015;236:201-209.
5 Anglesio MS, et al. Cancer associated mutations in endometriosis without cancer. N Engl J Med 2017;376(19):1835-1848.
6 Kvaskoff M, et al. Informing women with endometriosis about ovarian cancer risk. Lancet 2017;390:2433-34.
7 Johnson NP, et al. Consensus on current management of endometriosis. Hum Reprod 2013;28(6):1552-68.
8 Dunselman GA, et al. ESHRE guideline: management of women with endometriosis. Hum Reprod 2014;29(3):400-12.
9 Farland LV, et al. Laparoscopically Confirmed Endometriosis and Breast Cancer in the Nurses’ Health Study II. Obstet Gynecol 2016;128(5):1025-1031.
10 Vigano P, et al, 2012 (in: Giudice, Evers, and Healy, Endometriosis: Science and Practice)
Kaynak Site: http://www.endometriosis.org
Çeviren: Dr. Ezgi DARICI
Yazan: Lone Hummelshoj, Marına Kvaskoff, Andrew Horne, Stacey Mıssmer
