Klinik Endometriozis Tanısı İçin Önerilen Algoritma

Anahtar Noktalar

• Endometriozis yalnızca cerrahi sonrası lezyonların histopatolojk incelenmesi ile kesin tanı almaktadır.
• Tanımı için spesifik patognomonik klinik özellikler veya biyolojik belirteçler olmamasına rağmen uygun algoritma ile erken klinik tanı ve erken tedavi mümkün olabilmektedir.

Önemi:

• Endometriozis kronik sistemik enflamatuar heterojen bir hastalıktır ve hastalığın ilerlemesinin engellenmesi, infertilite (kısırlık) ve pelvik ağrı gibi semptomlarının azaltılması için tedavisinin mümkün olan en erken evrede başlatılması gereklidir.

Ne yapıldı?

• Med-line veri tabanı tanı gecikmesini engellemek amaçlı uygun bir klinik endometriozis tanısı oluşturmak için 2008-2018 yılları arasında ağrı ve infertilite gibi endometriozis semptomları için taranmıştır.

Algoritma:

Yazarlar endometriozise giden aşağıdaki algoritmayı ek özellikleri ile beraber tanımlamışlardır. Böylece diğer ek tanılar göz önüne alınabilir:

• Semptomların varlığını değerlendir: pelvik ağrı tek başına endometriozise aİt bir belirteç değildir fakat kronik, siklik, persistan (devamlı) veya progresif (ilerleyici) olarak tanımmlanırsa endometriozis olasılığı artmaktadır. Erken evrelerde tipik olarak menstrual (adet dönemi ile ilgili) olan ağrı nonmenstrual (adet dönemi ile ilgili olmayan) pelvik ağrıya ilerler ve hasta tarafından ”menstrual ve nonmenstrual dönemde şiddetli ve ilerleyici” olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca derin disparöni (cinsel ilişkide ağrı), siklik diskezi (ağrılı dışkılama) ve dizüri (ağrılı idrar yapma) normal kadınlardan daha sık görülmektedir. Bunlara eş zamanlı siklik olmayan kramp tarzı semptomlar ise farklı ek hastalık düşündürmelidir.
• Hastanın hikayesini gözden geçir: aile hikayesi, ağrı kesici tedavisine yanıt vermeyen adolesan dismenore (ağrılı adet dönemi), infertilite endometriozis ile bağlantılıdır.
• Fizik muayene yap: retrovert uterus, cul-de-sac nodülü, endometriozis ile uyumlu kitle, spekulum muayenesinde veya deride aşikar endometriozis araştırılmalıdır.
• Görüntüleme iste: ultrasonda endometrioma (çikolata kisti) varlığı, kayma bulgusu veya nodül varlığı endometriozis ile bağlantılıdır.

Diğer taraftan,

• Laparoskopinin (kapalı operasyon) değeri ve hastalığın yönetimindeki rolü küçümsenmemelidir.
• Laparoskopide endometriozis belirlenmesi lezyonların görsel olarak tanımlanmasına dayanmaktadır, bu nedenle lezyonların ve yerleşimlerinin heterojenitesi düşünüldüğünde endometriozis konusunda uzman görüşü şarttır.
• Laparoskopi ile ilişkili cerrahi risk genellikle düşüktür fakat pragmatik bir görüş açısından bakıldığında endometriozis tanısı ve yönetimi için yapılacak laparoskopinin maliyeti düşünülmelidir.
• Yukarıdaki algoritma medikal tedavinin yetersiz olduğu durumlarda, laparoskopinin bir tedavi seçeneği veya tanı yöntemi olarak değerini azaltmamaktadır.

Özet

“American Journal of Obstetrics and Gynecology” adlı dergide endometriozis tanısındaki zorluklar ve hastalığın kadın günlük yaşantısı üzerine etkisi hakkında yakın zamanda yayınlanmış bu makale California Üniveritesi San Diego (UC San Diego)’dan Agarwal ve arkadaşları tarafından yapılmıştır.

Yazarlar endometriozis hastalığının, ağrı ve infertilite gibi tanıyı 4 ile 11 yıl geciktirebilen belirsiz klinik semptomlarını içeren doğasına dikkat çekmektedir. ABD’de son yapılan toplum bazlı veriler reprodüktif çağda endometriozis tanısı alan 4 milyondan fazla kadın olduğunu göstermektedir. 10 endometriozis vakasından 6’sının tanı almadığı düşünüldüğünde tahmin edilen rakam 6 milyondan fazladır. Endometriozis tanısının altın standardı laparoskopik operasyon ve histopatolojik onaydır. Tanıda gecikme dünya çapında görülmektedir ve hastanın eğitim seviyesi, ağrı farkındalığı, doktor hasta ilişkisi, ilk muayene sonrası uzamış aralıklı kontroller ve laparoskopinin ertelenmesi ile yakın ilişkilidir.

Bunun ötesinde endometriotik lezyonların derinliği ve yerleşimi hastanın sözünü ettiği ağrı ile ilintili olmayabilmektedir ve temel iki semptom olan ağrı ve infertilite hastalığa özgü olmamakla beraber başka bir hastalığın yansıması da olabilmektedir. Hastalığa özgü biyolojik belirteç bulunmaması, hastalığın gecikmiş tanısını önlemek için, yazarları endometriozisin klinik tanımlamasına yönlendirmiştir. Bu makale endometriozisin klinik tanısına odaklanılması gerektiğine dair bir çağrı görevi taşımaktadır. Yazarlar ayrıca laparoskopinin tanı ve yönetimdeki yararının küçümsenmemesi gerektiğini, laparoskopik endometriozis tanısı için uzman görüşünün şart olduğunu ve laparoskopi ile ilişkili cerrahi riskin düşük olduğunu da eklemektedir.

Kaynak Site: endonews.com
Çeviren: Dr. Aslıhan DERİCİOĞLU